Adam Didur
artysta, pedagog, człowiek
Marzył
...aby stanąć kiedyś na scenie Metropolitan Opera w Nowym Jorku. A za marzeniami stała ambicja i pracowitość, ogromne zaangażowanie oraz oczywiście talent. Plus trochę szczęścia. Spełniło się to marzenie i wiele innych. Kiedy 20 kwietnia 1908 roku Adam Didur podpisał z inżynierem Giulio Gatti-Casazzą roczny kontrakt na występy w Metropolitan Opera House, sam zapewne nie przypuszczał, że kontrakt będzie odnawiany i zwiąże go z tą sceną na prawie 25 lat.
Urodził się
... w noc wigilijną, 24 grudnia 1874 roku, w leśniczówce majątku Wola Sękowa koło Sanoka. Od początku wokół pochodzenia i daty urodzin przyszłego śpiewaka było sporo niejasności. Nie urodził się w pełnej rodzinie - jego matką była 25-letnia panna, Wincenta Jasińska, córka leśniczego. Naturalnym ojcem Adama Didura był natomiast właściciel majątku Wola Sękowa - Jakub Wiktor herbu Brochwicz. Chociaż, jak czas pokazał, nie był obojętny wobec losów nieślubnego syna, to jednak jego matki nie poślubił. Panna Wincenta wyszła jednak za mąż, kiedy synek miał trzy lata. Jej mężem został miejscowy organista i nauczyciel, Antoni Didur.
Tajemnicę metryki
...znamy dzięki staraniom Mary Didur-Załuskiej. Antoni Didur usynowił Adama, ale z dokumentów wynika, że odbyło się dopiero przy okazji chrztu chłopca w kościele parafialnym w Stryju, w styczniu 1885 roku, czyli gdy Adaś miał już skończone 11 lat. Można to stwierdzić na podstawie metryki, ujawnionej około 90 lat później dzięki Mary Didur-Załuskiej. Wacław Panek, autor książki poświęconej artyście, pisze: "W Muzeum Teatralnym oglądałem dokładnie paszport Adama Didura, wystawiony w Nowym Jorku przez polskiego konsula 6 października 1936 roku. W rubryce dotyczącej narodzin znalazłem tylko rok: 1874! Wynika z tego, że mając już ponad 60 lat, artysta nie znał jeszcze prawdziwej daty swoich urodzin."
Ożenił się
...dwa razy. Jego pierwszą wybranką była Angela Aranda-Arelano (1874–1928), śpiewaczka meksykańska pochodzącą z Hiszpanii. Ślub wzięli w 1895 roku. Drugą wybranką stała się, poślubiona w 1929 roku francuska tancerka MargueriteVignon (związek trwał kilka lat).
Miał pięć córek, a trzy
...zostały śpiewaczkami. 16 kwietnia 1926 roku, Adam Didur wspólnie z trzema córkami wystąpił w operze "Faust" wystawianej we Lwowie. Dwie pozostałe córki zmarły w dzieciństwie. Wszystkie pochodziły z jego związku z pierwszą żoną.
Pierwszy poważny kontakt z muzyką miał
...we Lwowie. Tam wstąpił do Seminarium Nauczycielskiego i do chóru studentów Uniwersytetu im. Jana Kazimierza. Śpiewając w chórze, zwrócił uwagę muzyka profesor Dreżopolskiego i za jego pośrednictwem trafił do profesora Walerego Wysockiego. Nie mógł lepiej - profesor Wysocki był sławą, wieloletnim solistą mediolańskiej La Scali i innych włoskich teatrów operowych słynął też ze swoich umiejętności pedagogicznych i autorskiej metody nauczania śpiewu, słynnej w całym świecie. Adam Didur uczył się u niego dwa lata.
Wyjazd do Mediolanu
...zawdzięcza lwowskiemu urzędnikowi pocztowemu i melomanowi śpiewającemu w chórze „Lutnia”. Jan Rasp postanowił sfinansować naukę młodemu artyście. Didur mu tego nie zapomniał - po latach, kiedy było go już na to stać, kupił mu mały majątek pod Sanokiem.
Przed podróżą do Włoch
... zadebiutował prawdopodobnie jeszcze we Lwowie. Za pierwszy publiczny koncert i jego debiut jako solisty można uznać występ podczas "Wieczoru koncertowego GTM" 24 marca 1893 roku. Natomiast rok później, 17 marca 1894 roku w „Echu Muzycznym, Teatralnym i Artystycznym” napisano, że na nabożeństwie we Lwowie, wykonano "Mszę" Adama Münchheimera. Wśród wykonawców pojawia się nazwisko Didura.
Po kilku miesiącach i nauce u śpiewaka-tenora Francesco Emericha
...debiutuje na scenie operowej. Działo się to 40 km od Turynu, w miasteczku Pinerolo, gdzie wystąpił w operze Verdiego "Moc przeznaczenia" w partii Ojca Gwardiana, a wśród śpiewających artystów była jego przyszła żona, Angela Aranda Arellano.
Kariera rozwija się dynamicznie i po trasie włoskiej czas na
...występy w teatrach operowych Aleksandrii i Kairu, gdzie odniósł sukcesy, m.in. w "Aidzie" Verdiego i "Hugenotach" Meyerbeera.
La Scala otwiera drzwi
...dość szybko. Po wykonaniu 9. Symfonii Ludwiga van Beethovena podczas koncertu w Teatro alla Scala w Mediolanie pod batutą Charlesa Lamoureux, w 1895 roku został zaangażowany do mediolańskiej opery. Natomiast w sezonie 1898/99 śpiewał też na scenie Teatru im. Wiktora Emmanuela w Messynie.
Po czterech sezonach współpracy z La Scalą
... od 1 października 1899 roku Adam Didur rozpoczyna występy w Teatrze Wielkim w Warszawie, gdzie śpiewał stale przez cztery lata. Brał tam udział w wystawieniach m.in. "Halki", "Strasznego dworu" (podczas wieczoru sylwestrowego 1899 roku) i "Verbum nobile" Stanisława Moniuszki, "Fausta" Gounoda, "Mefistofelesa" Arrigo Boita, "Hugonotów" Meyerbeera i "Aidy" Verdiego.
Kolejne lata na scenie to
...ponownie La Scala. Śpiewał m.in. w "Złocie Renu" Richarda Wagnera, "Rigoletcie" Verdiego. 14 listopada 1908 r. zadebiutował tytułową rolą w operze Arriga Boita "Mefistofeles" na scenie nowojorskiej Manhattan Opera.
Poświęcił się pracy pedagogicznej
...od lat trzydziestych XX wieku. Był profesorem klasy operowej w Lwowskim Konserwatorium Muzycznym im. Karola Szymanowskiego, prowadził też szkołę operową. Po II wojnie światowej był dziekanem Wydziału Wokalnego w Konserwatorium Muzycznym w Katowicach.
Adam Didur w filmie
...wystąpił w 1936 roku, wcielając się w rolę Jerzego Gila w filmie pt. „Amerykańska awantura” (scenariusz: Światopełk Karpiński, reżyseria: Ryszard Ordyński).
Dyrektor teatrów operowych
... w 1939 roku otrzymał nominację na stanowisko dyrektora Teatru Wielkiego w Warszawie, niestety wybuch wojny pokrzyżował te plany. Wcześniej, w sezonie 1938/39 był kierownikiem artystycznym operowego stagione przy Teatrze Miejskim we Lwowie. 14 czerwca 1945 roku doprowadził do wystawienia pierwszego w powojennej Polsce spektaklu operowego, tworząc w Katowicach profesjonalny zespół. Premiera „Halki” Stanisława Moniuszki stała się początkiem historii Opery Śląskiej.
Przyjaźnił się
...z Janem Kiepurą. Wspomina o tym m.in. córka Didura. Natomiast największym jego rywalem o prymat w świecie operowych basów był Fiodor Szalapin.
101 ról
...w tylu wystąpił na scenach operowych. Ostatnia jego rola w "Halce" S. Moniuszki w 1945 r. Brał udział w 6 światowych premierach i śpiewał w 17 premierach amerykańskich, które miały miejsce w Metropolitan Opera House.
"Śpiewajcie dalej, nie przerywajcie
... tak podobno brzmiały jedne z ostatnich słów Adama Didura. Miał je wypowiedzieć gdy zasłabł podczas lekcji śpiewu w katowickim Konserwatorium Muzycznym, obecnej Akademii Muzycznej. Zmarł na atak serca 7 stycznia 1946 roku. Pochowany został na cmentarzu przy ul. Francuskiej w Katowicach.
Dane zebrane na podstawie książki Wacława Panka "Adam Didur i wokaliści polscy na scenach operowych świata przełomu XIX/XX wieku. Studium muzykologiczno-biografistyczne". Wydawnictwo Polskie w Wołominie, wydanie pierwsze Wołomin 2010